معاونت پژوهش مدرسه علمیه الزهراء شاهین دژ

پیشینه ها (سابقه ها)

در پاسخ به سوالات طلابی که در مورد چگونگی نگارش پیشینه در تحقیقات باید گفت که پیشینه نویسی بر دو نوع است که در زیر هر کدام را بیان می کنیم. امیدوارم که مورد رضایت شما واقع گردد.

الف) پیشینه مسئله یا تاریخچه پیدایش مسئله

در سابقه شناسی یا پیشینه مسئله، به فرایند و تاریخچه پیدایش مسئله توجه می شود. باید بیان کنیم که خاستگاه آن کجا، و چگونه و تطورات و تحولات و وضعیت فعلی آن چگونه است. اگر مسئله شما در برهه ای از زمان وجود نداشته است، سعی کنید با تحلیل نشان دهید که فضای مساعدی برای طرح آن وجود نداشت.

ب) پیشینه پژوهشهای مسئله

درباره ضرورت سابقه شناسی پژوهشهای انجام شده، به این واقعیت واقفیم که علم، محصول عقل جمعی بشر و تدریجی و ذره ای و همراه با خطااست. در پیشینه پژوهشهای مسئله، منابع موجود را در یک سیر کلی می بینیم و یا آنها را به چند دسته تقسیم می کنیم و محتویات آنها را مورد ارزیابی قرار می دهیم. در همین جاست که به چگونگی نوآوری های خودمان نیز اشاره می کنیم.

در پیشینه باید هم به سابقه عام و هم خاص مسئله توجه شود تا بتوان به این پرسشها پاسخ داد؛ زمینه این بحث چه بوده است؟ منابع و سؤالات پیشینه چه بوده است؟ و روش و نظریه او چه بوده است؟

در این مرحله، مطالعه باید عمیق، انتقادی و گزینشگرانه باشد. فیش برداری لزومی ندارد و هدف پاسخ به سؤالات فوق است. می توان ابتدا فهرستی از منابعی که در مظان فایده برای ما هستند، تهیه کرد و با فیشهای توصیفی در مورد منابع، مشخص کنیم که چه مقدار از فلان منبع به بحث ما مدتبط است و به کدام سؤال اصلی یا فرعی ما مربوط می شود. از منابع خاص تر و معتبرتر شروع به مطالعه عمیق و نقدی بکنیم. تعدد منبع را مثلا دو منبع تقلیل دهیم. بهتر است که سیر مطالعات از کلی به جزئی باشند. ما می توانیم با مطالعه یک مدخل دائرة المعارفی که با بحث ما بسیار مرتبط است، به زوایا و ابعاد مهم بحث پی ببریم. در نگارش پیشینه بهتر است سیر تاریخی آثار را رعایت کنیم. باید به نحوی بتوانیم مسئله منتخب خود را در روند علم توجیه کنیم. اگر پژوهشهای قبلی در کار نباشد، به مشکلات و خلل موجود اشاره می کنیم.