معاونت پژوهش مدرسه علمیه الزهراء شاهین دژ

قدرت رهبری و کیفیت نفوذ معنوی آن، ویژگی دیگر انقلاب اسلامی است که آن را از دیگر انقلاب‌های جهان متمایز می‌سازد. بر این اساس، تحلیل ماهیت انقلاب اسلامی از تحلیل رهبری آن جدا نیست. رهبری انقلاب اسلامی در فقیهی جامع الشرایط عنوان مرجع تقلید متجلی بود که علاوه بر فرمانده و ایدئولوگ انقلاب، به لحاظ شرعی مورد تبعیت و مراجعه‌ی قاطبه‌ی ملت ایران بود و مردم فتوای وی را به عنوان حکم خدا عمل می‌کردند. مردم بر اساس اعتقاد به امامت و تداوم آن در قالب ولایت فقیه، اطاعت رهبر انقلاب را در همه‌ی شئون زندگی خود پذیرفته بودند و پیروی از وی را بر اساس قرآن، اطاعت از فرمان خدا و در نهایت اطاعت از رسول خدا می‌دانستند.[6] امام خمینی به عنوان رهبر انقلاب اسلامی، یک انسان ایده‌آل با همه‌ی صفات و ویژگی‌های حسنه بود و ترکیبی از توانایی‌های خدادادی روحی، سیاسی، فکری، اخلاقی و علمی، این شخصیت استثنایی را در موقعیتی قرار داده بود که با نفوذ و قدرت فوق‌العاده‌اش، نقش عظیمی در تحولات انقلابی بر عهده گیرد و ظرف چند دقیقه میلیون‌ها انسان را به خیابان‌ها و تظاهرات بکشانند بی‌تردید از جان گذشتگی و مبارزه‌ی خستگی‌ناپذیر با ظلم و ظالم، دفاع سرسختانه‌ی از مظلوم، صداقت و صراحت، شجاعت و سازش‌ناپذیری امام در گزینش انسان به عنوان رهبر مهم بود، اما مهمتر اینکه ندای امام از قلب فرهنگ و از اعماق تاریخ و ژرفای روح ملت ایران برمی‌خواست و ملت او را آینه تمام نمای فرهنگ و هویت خویش تشخیص می‌داد.[7]

در کنار رهبری حضرت امام خمینی (ره) باید از پیشتازی روحانیت در انقلاب اسلامی به عنوان یک عنصر اصلی و اساسی یاد کرد. روحانیت در انقلاب اسلامی نقش بسیار مهم و اساسی در حد یک حزب سیاسی گسترده و تشکیلاتی ایفا کردند و به صورت یک شبکه ارتباطی وسیع و گسترده، پیام رهبری انقلاب را به عمق جامعه می‌رساند و در غیاب رهبری، از نزدیک مردم را به رهبری انقلاب متصل می‌کرد. رهبر انقلاب به عنوان مرجع تقلید در راس روحانیت بود و روحانیت هم در خدمت رهبری و در ارتباط مستقیم با مردم است.

3. گستردگی انقلاب

انقلاب اسلامی ایران برخلاف انقلاب‌ها و جنبش‌های معاصر ایران، انقلابی فراگیر بود هم به لحاظ هدف‌ها و آرمان‌ها و هم به لحاظ شرکت آحاد مردم در آن که حول یک هدف بلند و همه‌جانبه گرد آمده بودند.[8] همان‌گونه که انقلاب اسلامی ناشی از همکاری علل و عوامل گوناگونی بوده هدف و آرمان آن نیز فراگیر و گسترده بود؛ یعنی در عین اهداف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و انسانی، دارای هدف‌های اسلامی و مذهبی بوده است. بر این اساس مبارزه ملت ایران تنها قیام علیه استیلای سیاسی، استعمار اقتصادی، استبداد داخلی، فقدان توسعه، جدایی دین از سیاست، نظام طبقاتی و فرهنگ و ایدئولوژی‌های غربی نبود بلکه انقلابی علیه همه‌ی اینها و به منظور استقرار نظام مستقل، اسلامی، مردمی و ملی بود و مردم در شعارهای خود، همه‌ی هدف‌ها و آرمان‌های خود را مشخص کرده، مهر فرهنگ و هویت خود را به آن می‌ورزند. انقلاب اسلامی، در پی عدالت‌خواهی، آزادی‌خواهی، استقلال طلبی، اثبات هویت خودی، تثبیت ارزش‌ها و معیارهای مکتبی، استقرار نظام حکومتی اسلام و … بود.

در جریان انقلاب اسلامی چنان وحدت کلمه‌ای ایجاد شده بود که در هیچ ائتلاف حزبی و مصلحت اندیش‌های سیاسی قابل تصور نیست. نمایش میلیونی مردم در روزهای عید فطر، تاسوعا و عاشورای سال 1357 در تهران نمونه‌ای کوچک از این همدلی و همبستگی بود بر همین اساس انقلاب اسلامی را مردمی‌ترین انقلاب جهان خوانده‌اند. وحدت و همدلی چنان فراگیر بود که سه مرکز عمده و متمایز هدایت مبارزه، کاملا هماهنگ و یکسان ضمن آگاهی بخشی به مردم، هدف واحدی را مد نظر داشتند و با وجود ظاهر متفاوت و مختلف، در یک راستا قرار گرفتند. در همین راستا مسجد، حوزه علمیه و دانشگاه سه پایه اصلی انقلاب بودند که در یک ائتلاف استراتژیک حول محور واحدی گرد آمدند و یک پیام و یک رسالت را به مردم دادند. همین وحدت پیام و هماهنگی و همدلی اقشار مردم و مراکز آگاهی بخشی سد مهمی در مقابل انحراف و خدشه‌دار شدن انقلاب اسلامی بود. این سه ویژگی، مهمترین شاخصه‌های انقلاب اسلامی است که حتی به عنوان عوامل پیروزی انقلاب اسلامی در آن شرایط خاص نیز قلمداد می‌شوند.[9]

تحقیق: خانم مریم بابایی

1. مطهری، مرتضی، پیرامون انقلاب اسلامی، ج3، دفتر انتشارات اسلامی، صدرا، ص 29

2. سوره رعد، آیه 11

3. مطهری، مرتضی، پیرامون انقلاب اسلامی، ج3، دفتر انتشارات اسلامی، صدرا، ص 32

4. نجفی، موسی، تاملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، ج3، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص

5. عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ج1، نشر کتاب سیاسی، ص 4

6. نجفی، موسی، تاملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، ج3، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص

7. مطهری، مرتضی، پیرامون انقلاب اسلامی، دفتر انتشارات اسلامی صدرا، ص 93

8. مطهری، مرتضی، پیرامون انقلاب اسلامی، دفتر انتشارات اسلامی صدرا، ص

9. نجفی، موسی، تاملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، ج3، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص 286

صفحات: 1· 2