معاونت پژوهش مدرسه علمیه الزهراء شاهین دژ

نشست علمی ـ پژوهشی با عنوان «آیه تبلیغ (مفاد و شبهات پیرامون آن)» با حضور سرکار خانم فاطمه محترم، از اساتید حوزه و مسئول خواهران بنیاد مهدویت ارومیه، با مشارکت و همکاری معاونان پژوهشی مدارس علمیه الزهراء سلام الله علیها سطح دو و سه؛ شهرستان شاهین‌دژ و ارومیه در تاریخ 22 مرداد 1399 بصورت مجازی در بستر پیام رسان ایتا برگزار گردید.
فاطمه محترم اظهار داشت: اولین بیان در این آیه یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ است. که این خطاب ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺁﻳﻪ ﻗﺮﺍﻥ ﻣﺠﻴﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻳﻜﻰ، ﺁﻳﻪ ﻣﺤﻞّ ﺑﺤﺚ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺁﻳﻪ 48 ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺎﺋﺪﻩ ﻛﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺷﺮﻳﻔﻪ ﺍﺳﺖ. دلایل خطاب پیامبر به این صورت از نظر برخی 1. ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺍﻫﻤّﻴّﺖ ﻣﻄﻠﺒﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰﺍﻟﻠﻪﻋﻠﻴﻪﻭﺁﻟﻪ‌وسلم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﻄﺎﺏ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. 2. نشان دهنده این است که پیامبر و سایر مسلمین نسبت به رسالت بزرگی که ابلاغ خواهد شد، متوجه شوند.
وی، با اشاره به واژه بلغ ادامه داد: نکته بلغ یعنی ابلاغ کن، ابلاغ کردنی که نشان دهنده یک پیام هست، که پیامبر اکرم به طور کامل باید آن را به مخاطب پیام برساند.
استاد حوزه علمیه خواهران آذربایجان‌غربی تصریح کرد: لفظ بعدی مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ هست. ابلاغ آن چیزی را که نازل شده به سوی تو(پیامبر). منظور از چیزی که اینجا نازل شده است احکام و عقاید نیست چون سوره مائده در سالهای پایانی آخر عمر حیات پیامبر بر او نازل شده. پس این عبارت نازل به امر خاص است.
وی افزود: لفظ من ربک که عبارتی تاکیدی است مبنی بر اینکه پیامی که باید تبلیغ شود از جانب خداست. مورد بعدی و ان لم تفعل: نشان دهنده این هست که موضوع مورد بحث آیه تاکنون تبلیغ نشده؛ بنابراین این پیام رسما به صورت کامل و همگانی ابلاغ می‌شود.
محترم گفت: از عبارت ﻓَﻤَﺎ ﺑَﻠﱠﱠﻐﺖَ ﺭِﺳﺎﻟَﺘَﻪُ این نکته روشن می‌شود که منظور از رسالت تبلیغ یک پیام خاصی نیست بلکه تمام رسالت پیامبر است.
تضمین الهی: یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ ضمانت برای حفظ جان حضرت نیست، بلکه این تضمینی است برای برداشتن هراس پیامبر از تکذیب مردم و دسیسه‌های فتنه گران که ممکن بود اثر کند و به انکار اصل رسالت بینجامد و دین خدا به نتیجه مطلوب خود نرسد.
ایشان با اشاره به مفاد آیه تبلیغ فرمودند: مفاد آیه خبر از ابلاغ پیام خیلی مهمی است، پیامی که بدون آن رسالت پیامبر کامل نمی‌شود و طبق روایت شیعه و اهل تسنن این پیام و این ابلاغ باعث کامل شدن دین خداوند می‌شود.
وی در رابطه با شبهه‌ی مطرح شده مبنی بر اینکه خداوند متعال به دلیل عذر آوردن پیامبر از ابلاغ پیام، فرموده است اگر این ماموریت را انجام ندهی رسالتت را کامل نکردی پاسخ دادند: وقتی خداوند می‌فرماید: و ان لم تفعل به این معنا نیست که پیامبر نمی‌خواستند آن را انجام دهند، همچنین پیامبر بخاطر مقام عصمتی که داشتند چنین برداشتی صحیح نیست. آیات دیگری در این باب وجود دارد که می‌فرمایند: خداوند می‌داند که رسولانش تبلیغ می‌کنند پس وقتی خدا می‌داند، چنین حرفی درست نیست. پس مقصود خداوند از عبارت و ان لم تفعل نشان دهنده پیامی ارزشمند است که باید تبلیغ شود.
محترم در رابطه با روایت ابن ابی حاتم در زیر آیه تبلیغ که از عایشه نقل می‌کند مبنی بر اینکه نزول آیه در مورد محافظت پیامبر در مدینه می‌باشد نه غدیر، پاسخ دادند:
اولا از جان پیامبر به صورت خاص صحابه حراست و محافظت می‌کردند و در هیچ نقل قولی و هیچ روایتی بیان نشده که پیامبر خودش رسما محافظانی داشته باشد. ثانیا: از این مهمتر اگر این موضوع سند نزول آیه تبلیغ باشد دست کشیدن از حراست پیامبر و نگهبانی از پیامبر نکته مهمی ندارد و متن آیه با این روایت سازگار نیست چون آیه بیان می‌کند که پیامبر باید مطلب مهمی که متناسب رسالت و هدایت امت هست را ابلاغ کند و این مطلب به قدری مهم است با اتمام رسالت پیامبر برابری می‌کند و این شان نزول ربطی به رسالت پیامبر و مهم بودن اون ندارد.
وی اضافه کرد: برخی از اهل سنت در شأن نزول آیه می‌گویند: خداوند به پیامبرش دستور داد تا آنچه را دربارة حکم رجم و قصاص بر وی نازل شده اعلان کند در واقع این اعلان برخورداری در برابر موضع یهود که می‌خواستند به نحوی از حکم رجم زنای محصنه و قصاص که در تورات آمده است فرار کنند از این‌رو افرادی را نزد رسول خدا فرستادند تا از ایشان دربارة این دو موضوع سؤال کنند جبرئیل نازل شد و حکم رجم و قصاص را آورد. این افراد از اهل سنت می‌گویند آیات 41 تا 43 که پیش از آیه مورد بحث در همین سوره مائده است در این باره بوده و شاهد و دلیل مدعای ماست.
اما پاسخ این است که اولا: این قول، بدون دلیل و مستند تاریخی بوده و مخالف با اقوال تمام صحابه است. ثانیاً: متن این آیات در ردّ‌ این قول کافی است چون یهود در زمان نزول این سوره در اواخر بعثت، تارومار شده و از بین رفته بودند و در موقعیت خطر برای حضرت نبودند.